Koszty stałe a koszty zmienne

Kosztami przedsiębiorcy nazywamy nakłady finansowe poniesione, aby osiągnąć przychody lub utrzymać i zabezpieczyć ich źródła. Wszelkie zakupy, które wpisują się w tę definicję i zostały odpowiednio udokumentowane, możemy odliczyć je od podatku. Poniesione koszty możemy w różny sposób zakwalifikować. Częsty podział to koszty stałe a koszty zmienne.

Każde przedsiębiorstwo, prowadząc księgowość, rozróżnia tak zwane koszty pośrednie i bezpośrednie. Bezpośrednie to wszystkie te wydatki, które są w linii prostej związane z prowadzoną działalnością, na przykład zakup materiałów. Z kolei koszty pośrednie dotyczą funkcjonowania firmy, na przykład wynajem biura czy opłaty za telefon. Wszystkie te wydatki można podzielić na koszty stałe i zmienne.

Koszty zmienne — co musimy o nich wiedzieć?

Do kosztów zmiennych zaliczamy wszystkie wydatki bezpośrednio związane z główną działalnością przedsiębiorstwa. Zmieniają się one, ponieważ w różnych okresach funkcjonowania firmy inne jest natężenie produkcji. Może zmieniać się także zasięg sprzedaży oferowanych towarów lub usług. Wszystko to ma wpływ na koszty bezpośrednie, które tym samym także się zmieniają.

Do kosztów zmiennych zaliczamy:

• towary;
• materiały;
• roboczogodziny;
• energię;
• nakłady na surowce.

Wysokość kosztów zmiennych wynika z decyzji krótkoterminowych. Aby obliczyć ich wartość, należy koszty zmienne podzielić przez wysokość produkcji. W ten sposób uzyskamy przeciętny koszt zmienny.

Koszty zmienne można podzielić na podkategorie:

• koszty zmienne proporcjonalne — gdy w danym zakładzie wzrasta poziom produkcji, jednostkowy koszt zmienny pozostaje stały (na przykład wynagrodzenie pracowników, pracujących, aby utrzymać jednolity wymiar produkcji);
• koszty zmienne progresywne — jeśli zakład zwiększa produkcję, koszty zmienne również się zwiększają (na przykład opłacenie nadgodzin pracowników);
• koszty zmienne degresywne — jeśli jednostkowy koszt zmienny maleje wraz ze wzrostem produkcji (na przykład, gdy większa ilość tworzonych przedmiotów, generuje upusty i rabaty dla firmy);
• koszty zmienne regresywne — gdy wzrost produkcji powoduje szybki spadek jednostkowego kosztu produkcji (na przykład w sytuacji gdy koszty ogrzewania maleją wraz ze wzrostem liczby klientów danej instytucji).

Koszty stałe — jakie wydatki do nich zaliczamy?

Koszty stałe nie są związane z zasięgiem działalności firmy. Nie dostrzegamy tu wahań tak silnych, jak w przypadku kosztów zmiennych. Takie wydatki są stałe w dłuższych okresach. Nie oznacza to jednak, że nigdy nie ulegają zmianie.

Uzależnia się je od czynników makroekonomicznych i, choć podlegają zmianom, nie zależą od poziomu produkcji firmy. Na wahnięcia kosztów stałych wpływać mogą różne czynniki, na przykład wymiana infrastruktury zakładu na nowszą, zmiana organizacji albo stosowanej technologii. Tego typu modyfikacje dotyczą decyzji długoterminowych i wraz z ich wprowadzeniem zmieniają się koszty stałe.

Do kosztów stałych zaliczamy:

• odpisy amortyzacyjne maszyn;
• koszty administracyjne;
• ubezpieczenie maszyn;
• koszty najmu.

Koszty stałe mogą zmieniać się tylko w długoterminowej perspektywie. Dzieli się na podkategorie:

• koszty bezwzględnie stałe — wydatki, które nie są uzależnione nawet od długoterminowych decyzji (na przykład odpisy amortyzacyjne, przy rozliczeniu liniowym);
• koszty skokowo stałe — to wydatki, które wzrastają cyklicznie, jednak przez dłuższy czas utrzymują się na jednolitym poziomie.

Aby uzyskać przeciętny koszt stały, należy podzielić koszty stałe przez wielkość produkcji. Koszty całkowite przedsiębiorstwa stanowi suma kosztów stałych i zmiennych.

Jak rozliczać koszty stałe a koszty zmienne?

Warto wiedzieć, że przedsiębiorstwo prowadzące księgowość uproszczoną, nie musi dzielić swoich kosztów na stałe i zmienne. Wymagane jest to dopiero przy księdze rachunkowej. Wówczas trzeba dokładnie klasyfikować poszczególne wydatki.