Stawki VAT i ich charakterystyki

Prowadząc własną działalność gospodarczą, musimy pamiętać o tym, że w Polsce obowiązują różne stawki VAT. Wybór odpowiedniej, uzależniony jest od rodzaju sprzedawanych towarów lub usług. Wszystkie szczegóły ustala dokładnie Ustawa o Podatku VAT.

Przedsiębiorca musi samodzielnie wybrać jedną z nich, naliczając wysokość podatku na fakturze. Wartość netto przedmiotu sprzedaży należy podwyższyć o odpowiednią stawkę procentową podatku.

Odprowadzanie podatku VAT jest obowiązkowe dla tych osób prowadzących działalność, które zarejestrowały się jako czynni podatnicy VAT. Stają się one wówczas płatnikami VAT i mają obowiązek odprowadzać go od sprzedawanych towarów lub usług.

Stawki VAT — jakie funkcjonują w polskim prawie podatkowym?

Podstawową stawką VAT jest 23%. To najwyższa możliwa stawka, funkcjonująca w polskiej gospodarce.Naliczając podatek, należy się jednak upewnić, że dany produkt lub usługa nie podlegają obniżonej stawce.

Ustawa o podatku VAT określa dokładnie sytuacje, w których możemy naliczyć niższy podatek VAT niż podstawowe 23%. Ewentualne wątpliwości w tej sprawie rozwiązuje każdorazowo Urząd Skarbowy.

Obniżone stawki VAT są następujące:

• stawka 8% – dotyczy sprzedaży usług budowlanych, leków i produktów medycznych oraz gazet i czasopism. Stosuje się ją również dla niektórych usług gastronomicznych;
• stawka 5% – dotyczy sprzedaży produktów spożywczych i rolnych, a także książek;
• stawka 0% – stosujemy ją najczęściej podczas transakcji zagranicznych, głównie z krajami Unii Europejskiej. Dotyczy eksportu towarów lub wewnątrzwspólnotowej dostawy dóbr.

Towary i usługi zwolnione z podatku lub niepodlegające opodatkowaniu

Warto pamiętać, że oprócz podstawowej stawki oraz stawek obniżonych, stosuje się ponadto dwa oznaczenia:

• ZW – produkty lub usługi zwolnione z podatku;
• NP – towary lub usługi niepodlegające opodatkowaniu.

Przedsiębiorcy odprowadzający podatek VAT, mają możliwość skorzystania ze zwolnienia z podatku. Zwolnienie może mieć charakter podmiotowy lub przedmiotowy. Zwolnienie podmiotowe dotyczy tych podatników, których roczne obroty nie przekroczyły 200 000 złotych. Przedmiotowe z kolei dotyczy niektórych wykonywanych zawodów, na przykład lekarzy.

Oznaczenie NP dotyczy sprzedaży usług poza granice naszego kraju. W takiej sytuacji obowiązek naliczenia podatku leży po stronie kupującego.

Zastosowanie błędnej stawki VAT

Należy mieć świadomość, że oznaczenia ZW i NP dotyczą dwóch różnych sytuacji. Tymczasem zdarza się czasami, że przedsiębiorcy mylnie wpisują na fakturze wartość 0% stawki VAT, choć powinni oznaczyć dokument symbolem ZW, czyli zwolnienia z podatku.

Te nieścisłości mogą mieć swoje konsekwencje, ponieważ czym innym jest zwolnienie z podatku, a czym innym stawka VAT 0%. Co prawda w obu przypadkach wartość podatku wynosi zero, jednak dla transakcji ZW nie ma możliwości odliczenia podatku VAT od kosztów sprzedaży zwolnionej. Natomiast przedsiębiorcy stosujący VAT 0%, mogą odliczyć sobie podatek od transakcji z tą stawką.

Błędnie użyte oznaczenie może zrodzić konieczność złożenia do Urzędu Skarbowego korekty za okres, którego dotyczyła nieprawidłowa stawka.

Konsekwencje zastosowania błędnej stawki VAT

Najczęściej błędy wynikają z niewiedzy przedsiębiorców, której stawki VAT należy użyć w danym przypadku. W wyniku tego może dojść do zaniżenia lub do zawyżenia stawki VAT.

Zawyżona stawka VAT

Może się zdarzyć, że przedsiębiorca ustalił wyższą wartość podatku (na przykład 23% zamiast 8%). Wówczas towar lub usługa zostały sprzedane po wyższej cenie, a tym samym większy podatek został odprowadzony do Urzędu Skarbowego. Podatnik może wystawić korektę do błędnego dokumentu, jednak aby otrzymać zwrot nadpłaconej kwoty, musi złożyć stosowną korektę deklaracji VAT.

Zaniżona stawka VAT

Jeśli przedsiębiorca użył niższej stawki niż powinien (na przykład 8% zamiast 23%), wówczas niezwłocznie po wykryciu pomyłki musi wystawić korektę faktury oraz deklaracji podatkowej (jeśli została już złożona za dany okres). Jeśli zaś to Urząd Skarbowy odkryje błąd, wówczas należy się liczyć z rozpoczęciem przez niego postępowania karnoskarbowego.