Umowa o pracę i umowy cywilnoprawne

Każda forma zatrudnienia jest aktywnością zawodową, która przejawia się w odpłatnym zaangażowaniu pracownika, w tym jego kwalifikacji, w działalność danego podmiotu gospodarczego. Zatrudnienie jest niczym innym jak umową (np. umowa o pracę) pomiędzy zatrudnionym a pracodawcą i podlega regulacjom prawnym.

Sytuacja gospodarcza w Polsce niejednokrotnie wymusza na przedsiębiorcach poszukiwanie nietradycyjnych metod zatrudnienia, które przede wszystkim minimalizują koszty pracy jednocześnie ją uelastyczniając. Mowa tutaj oczywiście o umowach cywilnoprawnych, które z punktu widzenia interesów pracodawców wydają się bardzo korzystne. Jednak nie zawsze zawieranie takich umów jest dopuszczalne. Umowa o pracę a umowa cywilnoprawna to dwie różne umowy. Aspekty stanowiące o różnicy pomiędzy nimi to przede wszystkim stałe godziny pracy, wyznaczone miejsce zatrudnienia, stałe wynagrodzenie i świadczenia.

W naszym kraju występują różne formy nawiązywania współpracy, a z racji na ich prawny charakter, klasyfikuje się je na podstawie Kodeksu pracy oraz Kodeksu cywilnego. Kodeks pracy (k.p.), ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 2014 r., poz. 1502, z późn. zm.), stanowi podstawowe źródło prawa pracy i na jego fundamencie zawierana jest umowa o pracę. Z kolei Kodeks cywilny (k.c.), ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2016 r., poz. 380, z późn. zm.), normuje stosunki cywilnoprawne pomiędzy osobami fizycznymi a osobami prawnymi. Na jego podstawie zawiera się m.in. umowę zlecenia oraz umowę o dzieło.

Wspólnym mianownikiem wszystkich umów, gdzie występuje zatrudnienie, jest klarowny podział obowiązków, tzn. pracodawca zapewnia i określa rolę pracownika w przedsiębiorstwie na jasno ustalonych warunkach oraz wyznacza wysokość wynagrodzenia płynącego ze świadczonej pracy. Z kolei pracownik gwarantuje w zamian rzetelne i profesjonalne wykonanie określonych obowiązków. Poniżej lista poszczególnych rodzajów umów oraz ich charakterystyka.

Umowa o pracę

Umowa o pracę jest podstawową formą prawną, w ramach której zatrudnia się pracowników. Ważną cechą tejże umowy jest szereg istotnych przywilejów pracowniczych, do których zaliczamy: gwarancję minimalnego wynagrodzenia, płatny urlop, zasiłek chorobowy, ochronę poszczególnych środowisk pracowniczych, normy czasu pracy, zakaz rozwiązywania stosunku pracy w szczególnych przypadkach, czy zastosowanie zdefiniowanych procedur podczas wypowiadania umów. Dzięki powyższym przywilejom umowa o pracę jest najkorzystniejszą formą zatrudnienia dla pracowników, jednocześnie stanowi źródło sporych kosztów dla przedsiębiorców.

Umowa o pracę zawierana na różne okresy

Umowa na okres próbny

Jest to początkowy rodzaj umowy wiążący pracodawcę i pracownika, którą można zawrzeć na maksymalnie 3 miesiące. Stosowana jest głównie po to, by sprawdzić i ocenić kwalifikacje nowozatrudnionej osoby.

Umowa na czas określony

To najpopularniejsza umowa, która może zostaćzawarta jedyne 3 razy z jednym pracownikiem.Maksymalny czas zatrudnienia na umowie na czas określony wynosi obecnie 33 miesiące, a doliczając okres próbny 36 miesięcy. W chwili  osiągnięcia wyznaczonych terminów umowa na czas określony przekształca się w umowę na czas nieokreślony.

Umowa na czas nieokreślony

Jest szczególnie korzystną formą zatrudnienia dla pracownika. Na umowie na czas nieokreślony nie ma wyznaczonej daty końca współpracy, a osoba zatrudniona jest związana z firmą bezterminowo, co stanowi ochronę stosunku pracy. Umowa taka charakteryzuje się licznymi zaletami ważnymi zarówno dla pracownika jak i pracodawcy. Zatrudniony jest ustabilizowany finansowo i zawodowo, a przedsiębiorca zyskuje lojalnego pracownika. Umowa na czas nieokreślony powinna zawierać w swojej treści szczegółową charakterystykę świadczonej pracy: rodzaj pracy, adres jej świadczenia, wymiar czasu pracy, wysokość wynagrodzenia, jak i datę rozpoczęcia umowy. Umowa na czas nieokreślony może zostać przerwana za pomocą wypowiedzenia, do którego obydwa podmioty występujące w umowie mają prawo.

Umowa na zastępstwo

To nic innego jak podtyp umowy na czas określony. Wykorzystywana jest w trakcie usprawiedliwionej nieobecności pracownika, który np. zachorował. Taka forma umowy działa korzystnie na ciągłość funkcjonowania firmy, ponieważ osoba zatrudniona na zastępstwo wykonuje obowiązki, za które odpowiedzialny był zastępowany pracownik. Kodeks pracy stanowi, że umowa na zastępstwo musi zawierać określenie stron i rodzaj umowy, datę zawarcia umowy, datę rozpoczęcia pracy, miejsce oraz wymiar czasu pracy, ponadto warunki zatrudnienia jak i poziom wynagrodzenia.

Poza umowami o pracę, do najczęściej spotykanych metod zatrudniania należą umowy cywilnoprawne. Są to formy zatrudnienia, które zyskały dużą popularność u przedsiębiorców z racji na wykluczenie sporej ilości uprawnień pracowniczych, jakie stanowią fundament w przypadku zatrudnienia na umowę o pracę. Umowy cywilnoprawne cechują się znaczącą swobodą w tworzeniu treści stosunku prawnego wiążącego obydwa podmioty, przy czym nie narzuca się tutaj gwarancji, które stanowią fundament na gruncie prawa pracy. Zleceniodawca zawierający umowę cywilnoprawną podlega odpowiedzialności z racji na popełnienie przewinienia wobec zleceniobiorcy, co w ostatecznym rozrachunku może skończyć się karą pieniężną. W umowach cywilnoprawnych nie ma wymogu podania minimalnego wynagrodzenia za pracę. Pracodawcy wypłacają świadczenie pieniężne osobie zatrudnionej na podstawie rezultatu wykonanej pracy. Prawo cywilne nie określa także limitów czasu pracy, zatem podczas sporządzania umów cywilnoprawnych nie trzeba posługiwać się czasowymi terminami. W umowach cywilnoprawnych należy określić zadania, które mogą być wykonywane w zakresie danej umowy. Do umów cywilnoprawnych zaliczamy umowę zlecenie i umowę o dzieło, które są idealnym rozwiązaniemdla przedsiębiorstw. 

Umowa zlecenie

Zawierana na czas określony, stanowi wytyczne o poszczególnym produkcie czy usłudze, które zleceniobiorca zobowiązał się wykonać. Zgodnie z art. 734-751 Kodeksu cywilnego, zleceniobiorca angażuje się do wykonania omówionych zadań dla zleceniodawcy, jednakże nie jest on odpowiedzialny za ich efekt. Umowa zlecenie może być odpłatna bądź darmowa. W sytuacji, gdy z umowy nie wynika, że zleceniobiorca świadczy nieodpłatną usługę, wówczas zleceniodawca powinien wypłacić wynagrodzenie dla zleceniobiorcy. Ważnym aspektem płynącym z umowy zlecenia jest brak konieczności podporządkowania się zleceniodawcy, czyli zleceniobiorcy nie przysługuje płatny urlop, czy też płatne L4. Co więcej, istnieje możliwość podpisania nieograniczonej ilości takich umów. Ponadto, usługę/produkt może świadczyć/wykonać zarówno firma jak i osoba fizyczna.

Umowa zlecenie zwierana jest w formie pisemnej, a każda ze stron musi posiadać jeden egzemplarz. W takiej umowie powinny być określone istotne informacje jak: wyznaczenie stron umowy, podmiot umowy i współpracy, termin wykonania i określenie wynagrodzenia, jak również zasady odnoszące się do odpowiedzialności, reguły dotyczące reklamacji, a także, gdy zajdzie taka potrzeba, należy określić prawa autorskie. Zleceniodawca jest zobowiązany do odprowadzenia składki ZUS oraz podatku na rzecz zleceniobiorcy. Umowa zlecenie jest opodatkowana na zasadach ogólnych, a aktualnie obowiązujące stawki to: 17% – pierwszy próg oraz 32% – drugi próg.

Umowa o dzieło

Często stosowana forma zatrudnienia, regulowana przez Kodeks cywilny. Według takiej umowy zleceniobiorca jest zobligowany do zrealizowania poszczególnego dzieła, z kolei zleceniodawca zobowiązany jest do wypłaty wynagrodzenia za wykowaną usługę/produkt. Umowa o dzieło jest dość często określana mianem umowy rezultatu, z racji, że usługi świadczone przez zleceniobiorcę muszą stanowić swoisty rezultat, co dotyczy np. wytworzenia przedmiotu, jego naprawa bądź przeróbka. Efektem tejże umowy może być produkt materialny (meble, obraz) jak i niematerialny (projekt graficzny, artykuł), a utworzone dzieło powinno zostać zweryfikowane przez zamawiającego.

Wykonawca dzieła jest odpowiedzialny za efekt swojej pracy oraz powinien poprawić zaistniałe błędy według wytycznych zleceniodawcy. Umowę o dzieło cechuje swoboda miejsca, a także czasu podczas wykonywania zlecenia. Ponadto, istnieje możliwość tworzenia dzieła niekoniecznie osobiście, o ile treść umowy nie stanowi inaczej. Umowy o dzieło nie można wypowiedzieć, ale można od niej odstąpić, a tyczy się to obydwu stron występujących w umowie, jednakże wykonawca ma nieco mniejsze prawa w tym zakresie.Zleceniobiorca ma prawo odstąpić od umowy w chwili, gdy zamawiający np. nie da wytycznych niezbędnych podczas tworzenia dzieła. Z kolei zlecający może zrezygnować z usług, podczas kiedy efekt pracy nosi trwałe wady albo zleceniobiorca opóźnia się z realizacją dzieła, bądź tworzy dzieło niezgodne z umową. Umowę o dzieło charakteryzują stosunkowo niskie koszty zatrudnienia. Zleceniobiorca nie jest zobligowany do odprowadzania wszelakich składek, chyba że umowa taka została zawarta z własnym pracownikiem. Umowa o dzieło przybiera formę opodatkowaną, natomiast jeśli jej wartość nie przekracza 200 zł brutto, wówczas stosuje się podatek zryczałtowany oszacowany na 17%, pomijając koszty osiągniecia przychodu. 17% – stanowi pierwszy próg podatkowy dla dochodów nieprzekraczających kwoty 85 528 zł, 32% – stanowi drugi próg podatkowy, dla dochodów powyżej górnej granicy.